Dit artikel werd op 4 december gepubliceerd door de Canadese econoom
Mark Anielski, door Ad Broere vertaald en hier en daar van redactioneel
commentaar voorzien.
In oktober 2014 reisde ik naar Londen om
mijn vriend Paul Moore te bezoeken. Paul is de ‘HBOS klokkenluider’.
Paul was tot 2004 bedrijfsjurist en risk manager bij de Britse bank
Halifax Bank of Scotland (HBOS), destijds een van de grootste
hypotheekbanken van Groot Brittannië. Hij kwam eind 2008 in de publieke
aandacht als klokkenluider van de bankencrisis, nadat hij was ontslagen
uit zijn functie als hoofd financieel risk management van de bank in
2004 omdat hij zijn medewerkers had gewaarschuwd dat ze extreem hoge
risico’s namen. Dit was een aantal jaren voordat de banken crisis
uitbrak in 2008, Lehman Brothers failliet ging en de Amerikaanse
aandelenmarkt 777 punten naar beneden vloog op 30 september 2008.
Paul
toonde aan dat de risico’s die hij toen bij HBOS en in het Britse
financiële stelsel onderkende reëel waren. Hij erkende tegenover mij dat
hij ‘Gewoon zijn werk deed om de bank te beschermen tegen
systeemrisico!’ Paul luidde de 'risico' klok omdat hij zag dat HBOS het
risico liep om failliet te gaan en uiteindelijk gedwongen was om te
fuseren met RBS (Royal Bank of Scotland) (red: de lamme hielp de
blinde). De RBS moest op zijn beurt worden gered met miljarden ponden
aan belastinggeld.
HBOS en de Britse financiële sector negeerden de waarschuwingen van Paul tussen 2004 en 2008.
Ik
vroeg aan Paul: ‘Geloof jij dat er iets is veranderd voor wat betreft
de financiële risico’s sinds HBOS en de bankencrisis in 2008? Zijn
antwoord was een duidelijk: Nee!’
Hij antwoordde dat sinds de
crisis van 2008 het schuldenrisico in zowel Groot Brittannië als in de
VS alleen maar verergerd is. Ik leg het uit.
De meeste mensen
begrijpen niet dat we in een langdurige schuldencrisis zitten waarvoor
geen oplossing bestaat en er geen uitweg is. Het probleem is dat zowat
al het geld (zo’n 97%) in de economieën van de VS, Canada en Europa uit
geld-door-schuld bestaat dat wordt gegenereerd door private banken als
ze geld uitlenen.Het probleem daarbij is dat de som van deze schulden
exponentieel is gegroeid sinds het einde van de tweede wereldoorlog. Het
totale bedrag van de schulden in de VS nadert bijvoorbeeld nu $ 60.000
miljard… Het probleem hierbij is, dat de schulden onaflosbaar zijn, hoe
sterk de economie ook groeit. De gevaarlijke risico’s die samenhangen
met financiële derivaten – een exotische soort schuld- maken de zaken
slechts gecompliceerder. (red: de totale som van derivaten contracten
bedraagt zo’n 690 BILJOEN dollar, 8 keer zo veel als de waarde van alles
wat er in een jaar op de wereld wordt geproduceerd…) De mega belegger
Warren Buffet heeft gewaarschuwd dat dit buitensporige hoge bedrag aan
derivaten een tikkende tijdbom vormt, volgens Buffet zijn derivaten
massadestructie-wapens. (red: de banken doen er echter nog steeds
luchtig over, want volgens hen heffen de ‘opwaartse risico’s’ en de
‘neerwaartse risico’s’ elkaar grotendeels op. Het gevaar zit vooral in
een kettingreactie die het gevolg kan worden van elkaar versterkende
negatieve ontwikkelingen.)
Er is geen uitweg uit deze
doodlopende ‘schulden’ straat. Het leidt onvermijdelijk tot een
catastrofale wereldwijde financiële ineenstorting, tenzij er een moedige
daad wordt gesteld door een internationaal schulden ‘jubeljaar’ uit te
roepen; het kwijtschelden van alle uitstaande schulden en de wederopbouw
van de wereldeconomie op basis van een wereldwijd schuldvrij (red: en
rentevrij) geldsysteem. Wanneer die financiële ineenstorting plaats gaat
vinden is onmogelijk te voorspellen, evenals de bankencrisis die op 30
september 2008 toesloeg niet exact voorspelbaar was.30 september 2015 is
echter wel exact zeven jaar na de 2008 crash. In de klassieke oudheid
hielden de Joden voor de verbanning naar Babylon in 585 voor Christus
zich aan economische wetten die elke zeven jaar (het Sabbath jaar) de
kwijtschelding van schulden eisten en een herverdeling van de vermogens
over de twaalf stammen van Israel om de 49 jaar. De Joden begrepen
kennelijk dat deze correcties noodzakelijk waren om de samenleving niet
ten onder te laten gaan
Wat
kunnen we leren van de oude Hebreeërs en toepassen op het oplossen van
de groeiende schuldenberg en de groeiende vermogensongelijkheid?
Het
probleem met ons op schulden gebaseerd geldsysteem is, dat de schulden
hoe langer hoe meer oplopen als gevolg van het effect van de
samengestelde rente (rente berekend over rente). (red: het bekende
voorbeeld dat door Prof. dr. Margrit Kennedy werd gegeven is, dat als
iemand 5 cent op een bankrekening zou hebben gezet in het jaar 0 tegen
een samengestelde rente van 5%, er in het jaar 2000 een astronomisch
hoog bedrag, gelijk aan het gewicht van vijf gouden aardbollen zou
hebben gestaan. Dit illustreert de absurditeit van samengestelde rente
en het bewijst dat daardoor op den duur een samenleving om zeep wordt
geholpen door de druk van de hierdoor ontstane schuld) In de VS
verdubbelde hierdoor het totaal van de uitstaande schulden elke zeven
jaar sinds 1950. In 1950 bedroeg die schuld $425 miljard ($ 2.792 per
Amerikaan). In 2012 was het schuldentotaal opgelopen tot $58.800 miljard
($187.371 per Amerikaan). Dit komt neer op een verbijsterende stijging
van in 2012 bijna 138 keer de schuld in 1950. De Amerikaanse economie
was daarentegen in 2012 met niet meer dan 5 keer de omvang ervan in 1950
gegroeid. In andere landen zien we hetzelfde beeld, ook in Europa.
(redactie: om over na te denken: de wereld (landen en mensen) zit dus
diep in de schulden en die schulden groeien, maar wie zijn de
schuldeisers?...)
Sommigen zeggen dat de schulden
uiteindelijk zullen worden terugbetaald. Vergeet het. De geschiedenis
bewijst dat de schulden harder oplopen dan de economie groeit. Daarom
zal men altijd achter de feiten aan blijven lopen.
Een groot probleem
is dat over deze steeds groeiende schuldenberg ook steeds meer rente
moet worden betaald. Rente zuigt de levensenergie uit de economie door
een steeds groter beslag te leggen op elke euro, elke dollar etc. waarde
die wij produceren. Ik heb een schatting gemaakt dat bij het huidige
schuldenniveau van de VS er in elke dollar die wij uitgeven voor
goederen en diensten ongeveer 36 dollarcent aan rente zit. Dit betekent
dat de gemiddelde Amerikaan ongeveer een derde van zijn werkzame leven
moet werken om rente te betalen over schulden die fundamenteel
onaflosbaar zijn.
Het allergrootste probleem is onwetendheid
bij de grote meerderheid van de mensheid met betrekking tot wat geld
werkelijk is. De meeste mensen veronderstellen dat het geld door de
centrale bank wordt gedrukt en dat de overheid daar toezicht op houdt.
Beide ideeën zijn onjuist. Private commerciële banken creëren tot 98%
van de totale geldhoeveelheid, in de VS, in Groot Brittannië en in de
rest van Europa.
Geldschepping was begin December 2014 het onderwerp
van een levendig en historisch debat in het Britse parlement. Dit was
voor het eerst sinds 1844. In dit debat waren er parlementariërs die
publiekelijk toegaven dat men geen idee had dat het grootste deel van
het geld werd gecreëerd door private commerciële banken. Al het nieuwe
digitale geld dat in omloop wordt gebracht wordt gecreëerd door private
commerciële banken doordat klanten van die banken een schuld aangaan.
Het
Britse debat is bemoedigend en zou ook in Ottawa en in Washington (red:
en in Den Haag en in Brussel) moeten worden gehouden. De waarheid is
echter dat er een tikkende tijdbom is en dat politici over de hele
wereld geen flauw idee hebben hoe deze bom alsnog onschadelijk kan
worden gemaakt en evenmin over wat er daarna kan worden gedaan om
herhaling te voorkomen.
Als de schulden tijdbom zou
ontploffen in 2015 (september?), zeven jaar na de crisis in 2008, wordt
de wereld dan in een nieuwe duistere era gestort? Of gaan onze leiders
de grote betekenis van de wijsheid van de oude Joden inzien en roept men
een wereldwijd jubeljaar uit met kwijtschelding van schulden en met
invoering van een schulden vrij nieuw geldsysteem? Wie luidt er deze
keer de klok?
De Canadees Mark Anielski, auteur van dit
artikel is econoom en schrijver van het boek ‘The economics of
Happiness: Building Genuine Wealth’ (New Society Publishers, 2007). Mark
Anielski schreef ook een hoofdstuk in ‘Ending the Global Casino’
(Humane Economy Publishing, 2010)